De mogelijkheden binnen vergunningvrij bouwen

In de wet algemene bepalingen omgevingsrecht (WABO) is geregeld dat binnen randvoorwaarden een aantal specifieke bouwwerktypen zonder omgevingsvergunning gebouwd mogen worden. Vergunningvrij bouwen wil echter niet zeggen 'regelgevingvrij' of 'zonder architect'. Elk bouwwerk, al dan niet vergunningvrij, moet voldoen aan de minimale eisen als gesteld in het bouwbesluit. Dit zorgt dat ook vergunningvrije bouwwerken veilig, gezond en bruikbaar zijn. Ook dient er altijd rekening gehouden te worden met andere wetgeving zoals het burenrecht en mag een vergunningvrij bouwwerk niet in ernstige mate in strijd zijn met de redelijke eisen van welstand. N Architecten kan u helpen een ontwerp te maken dat aan de eisen van vergunningvrije bouwwerken en de bouwregelgeving voldoet, adviseren op bouwtechniek, begeleiden van de aannemersselectie én er voor zorgen dat het ontwerp esthetisch past in haar omgeving.

BOR Artikel 2 en 3

Alle regels en bouwwerken omtrent vergunningvrij bouwen vindt u in de bijlage II waarnaar verwezen wordt door artikel 2 van het besluit omgevingsrecht (BOR). Dit is een weergave van het besluit omgevingsrecht over welke activiteiten omgevingsvergunningvrij zijn. Deze lijst bestaat uit verschillende typen bouwwerken met de bijbehorende voorwaarden waaronder er vergunningvrij gebouwd mag worden. Daarnaast bestaat er het omgevingsloket, een online systeem waarmee naast de omgevingsvergunningen, ook een vrijblijvende check kan worden gedaan of uw plan vergunningvrij is. Dit wordt gedaan door middel van een aantal vragen ten aanzien van uw bouwplan op basis waarvan een beoordeling (wel/niet vergunningplichtig) wordt weergegeven.

Naast bovengenoemd biedt ook artikel 3 mogelijkheden om vergunningvrij te bouwen. Hierbij dient u te voldoen aan een aantal voorwaarden als genoemd in het artikel én aan het vigerend bestemmingsplan.

Hieronder treft u een overzicht aan van de meest voorkomende vergunningvrije bouwwerken uit de lijst van bijlage II van de BOR; bijgebouwen, dakkapellen, erf- en perceelafscheidingen, zonnecollectoren en zonnepanelen met de daar bijbehorende regels.

Vergunningvrij bouwen van bijgebouwen

Onder bepaalde omstandigheden en regels mogen aanbouwen, uitbouwen en bijgebouwen worden gerealiseerd zonder omgevingsvergunning. Dit zijn de zogenaamde bijbehorende bouwwerken: een verzamelterm voor een uitbreiding van het hoofgebouw of bijgebouw waarvan het gebruik ten dienste staat van het hoofdgebouw.

Een bijgebouw mag alleen gebouwd worden op het erf dat hoort bij het hoofdgebouw; de grond die ingericht mag worden voor het gebruik van het hoofdgebouw volgens het bestemmingsplan. Het hoofdgebouw is het gebouw dat oorspronkelijk is gebouwd op het erf. Dit is het belangrijkste gebouw op een perceel waarvoor de bestemming uit het bestemmingsplan geldt. Bij een woning is dit meestal het gebouw waarin de woonkamer, keuken en slaapkamers zijn gelegen. Een buitenpandige/tegen de woning aangebouwde garage maakt geen onderdeel uit van het hoofdgebouw.

Of een bijbehorend bouwwerk vergunningvrij mag worden gebouwd, hangt van meerdere zaken af. Hieronder treft u een overzicht van de stappen waarmee u kunt bepalen of uw plan vergunningvrij bij het hoofdgebouw gerealiseerd mag worden.

1) Bepaal het achtererf: dit begint 1 meter achter en parallel aan de voorkant (gevel met de voordeur of straatgevel of straatkant adres) van uw woning en loopt van daaruit evenwijdig met het aangrenzend openbaar gebied. Dit zonder daarbij het hoofdgebouw te doorkruisen of in het erf achter de woning te komen. Bekijk hierbij alleen het perceel dat conform het bestemmingsplan de bestemming heeft van het hoofdgebouw. Bijvoorbeeld wonen.

Onder openbaar gebied vallen voor openbaar verkeer openstaande wegen en paden, vaarwater en openbaar groen.

2) Bepaal de omvang van het bebouwingsgebied: dit is het achtererf en de grond onder de aan het hoofdgebouw toegevoegde aan- en uitbouwen. De bijgebouwen op het achtererf worden hierbij dus meegeteld, maar het hoofdgebouw niet. Deze stap voorkomt dat achtergebieden/erven volledig worden volgebouwd.

3) Bereken de maximaal toelaatbare oppervlakte voor bijbehorende bouwwerken. Dit is afhankelijk van de grootte van het bebouwingsgebied.

- Is het bebouwingsgebied kleiner of gelijk aan 100m² --> dan mag u de helft van het bebouwinggebied bebouwen

- Is het bebouwingsgebied groter dan 100m² maar kleiner of gelijk aan 300m² --> dan mag u 50m² bebouwen én 20% van het deel van het bebouwingsgebied dat groter is dan 100m²

- Is het bebouwingsgebied groter dan 300m² --> dan mag u 90m² bebouwen én 10% van het deel van het bebouwingsgebied dat groter is dan 300m², maar tot een maximum van 150m².

4) Bereken hoeveel er nog mag worden bijgebouwd. U doet dit door de bepaalde oppervlakte van het bebouwingsgebied ter verminderen met de oppervlakte van eventuele al aanwezige bijgebouwen. Het oppervlak dat dan overblijft mag nog gebuikt worden voor nieuwe bijbehorende bouwwerken. De oppervlakte mag naar eigen inzicht ingedeeld worden op het bepaalde achtererf. Een praktisch ontwerp en ligging is hierbij van belang om te voorkomen dat u een (praktisch gezien) onbruikbaar erf krijgt.

5) Ga na hoe hoog u mag bouwen: Binnen een afstand van vier meter van het hoofdgebouw (loodrecht gemeten) mag er gebouwd worden tot 30cm boven de hoogte van de eerste bouwlaag. Hierbij wordt geredeneerd dat u dezelfde hoogte mag bouwen inclusief de benodigde dakopbouw (isolatie en dakopstand). Bij een eenlaags hoofdgebouw mag het bijgebouw niet hoger zijn dan het hoofdgebouw. In geen enkele situatie mag er vergunningvrij gebouwd worden hoger dan 5 meter.

Het kan natuurlijk voorkomen dat u niet aan alle voorwaarden voldoet om vergunningvrij te mogen bouwen. Mogelijk dat u dan alleen voor een deel van het gebouw een vergunning hoeft aan te vragen. Bijvoorbeeld alleen de toestemming voor de hoogte. Dit voorkomt bijvoorbeeld extra leges. Een architect kan dit voor u onderzoeken.

Op een afstand van meer dan vier meter van het hoofdgebouw mag er tot 3 meter hoogte gebouwd worden. Bij toepassing van een zadeldak (twee schuine kappen) mag de dakvoet niet hoger zijn dan drie meter, de hellingshoek van de dakvlakken niet meer dan 55º zijn en de hoogte van de daknok niet hoger dan 5 meter. Verder geldt de formule: (afstand daknok tot perceelsgrens (m) maal 0,47) + 3 = maximale daknokhoogte (m). Deze eisen t.a.v. dakvorm en bouwhoogte zijn er om te voorkomen dat te veel zonlicht wordt weggenomen bij naburige percelen.

6) Check het gebruik van het bijbehorende bouwwerk. Voor binnen en buiten de vier meter ten opzichte van het hoofdgebouw bestaat verschillend toegestaan gebruik.

Binnen de vier meter dient het gebruik van het bijbehorende bouwwerk gelijk of ondergeschikt te zijn aan dat van het hoofdgebouw. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een uitbouw van de woonkamer, een (bij)keuken, serre of garage.

Buiten de vier meter mag het gebruik van het bijbehorende bouwwerk alleen ondergeschikt zijn. Ook als dit deels binnen de vier meter ligt. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een garage, berging of plantenkas.

7) Een aantal aandachtspunten/uitzonderingen:

Een bouwwerk is nooit regelvrij. De regels van het bestemmingsplan zijn nu niet van toepassing, echter de regels van het bouwbesluit en burenrecht wel. Dit draagt zorg voor de bouwkwaliteit van uw project en bescherming tussen buren.
Een bijgebouw mag niet gebouwd worden bij een illegaal gerealiseerd gebouw, in de grond of binnen veiligheidszones, risicovolle transportroutes of buisleidingen (bv. een gasleiding). Dit heeft te maken met uw eigen én de publieke veiligheid.
Tijdens het bouwen van een vergunningsplichtig bouwwerk mogen vergunningvrije delen direct worden (mee)gerealiseerd.
Het kan zijn dat zaken zoals sloopwerk, het kappen van een boom of het realiseren van een inrit ten behoeve van een vergunningvrij bouwwerk niet automatisch vergunningsvrij zijn. U moet dan hiervoor een vergunning of ontheffing aanvragen of een melding doen.
(Ver)bouwen aan, in, op of bij een monument, bescherm stads- of dorpsgezicht is maar in beperkte gevallen vergunningvrij. Dit moet per situatie worden bekeken.
Indien het uiterlijk van een bouwwerk in ernstige mate niet past binnen de redelijke eisen van welstand kan het bevoegd gezag handhaven optreden.

8) Bij twijfel kunt u de online check doen, of kan N Architecten u adviseren. Voor overige situaties dan bovengenoemd dient er een omgevingsvergunning te worden aangevraagd. Meer informatie over vergunningvrij bouwen kunt u als brochure bekijken of downloaden op de site van de rijksoverheid.

Dakkapellen

Zonder vergunning is het plaatsen van een dakkapel toegestaan mits deze:

wordt geplaatst op het achterdakvlak of een dak dat niet naar openbaar toegankelijk gebied (een weg of toegankelijk groen) is gekeerd,
voorzien wordt van een plat dak,
niet hoger wordt dan 1,75 m gemeten vanaf de voet,
hierbij de onderkant tussen de 0,5 en 1 m boven de dakvoet ligt,
hierbij de bovenzijde op meer dan 0,5 m onder de daknok ligt,
hiervan de zijkanten op meer dan 0,5 m van de zijkanten van het dakvlak liggen en
niet geplaatst wordt op een tijdelijke woning/woongebouw, vakantiehuis of een niet permanent bewoond gebouw.

Bij een monument of beschermd stads- of dorpsgezicht kan een dakkapel vergunningvrij zijn, maar dat is volledig van de situatie afhankelijk. Een dakkapel aan de voorzijde is ook toegestaan onder dezelfde bovengenoemde voorwaarden, mits het bestemmingsplan dit toestaat én er geen welstandseisen gelden.

Een dakkapel is nooit regelvrij. De regels van het bestemmingsplan zijn nu niet van toepassing, echter de regels van het bouwbelsuit en burenrecht wel. Dit draagt zorg voor de bouwkwaliteit van uw project en bescherming tussen buren. De eisen voor daglicht mogen bijvoorbeeld niet via een dakkapel in de erfgrens behaald worden. Ook is het belangrijk rekening te houden met privacy van uw buren. Wij adviseren u om uw omgeving in te lichten over uw plannen en eventuele bezwaren te bespreken.

Indien de dakkapel in ernstige mate niet valt binnen de redelijke eisen van welstand, mag een gemeente hierbij handhavend optreden.

Bij twijfel kunt u de online check doen, of kan N Architecten u adviseren. Voor overige situaties dan bovengenoemd dient er een omgevingsvergunning te worden aangevraagd. Meer informatie over vergunningvrij bouwen kunt u als brochure bekijken of downloaden op de site van de rijksoverheid.

Erf- en perceelafscheidingen

Veel voorkomende afscheidingen zijn vergunningvrij te plaatsen. Belangrijk hierbij, naast het soort afscheiding en de invloed op de directe omgeving, is dat u overlegt met uw buren. Zeker als het om een erfafscheiding gaat die geplaatst wordt op een erfgrens.

Een afscheiding lager dan 1 meter mag u op uw eigen erf of perceel altijd op of tegen de erfgrens vergunningvrij plaatsen. Een afscheiding tussen de 1 en 2 meter mag u vergunningvrij plaatsen, mits u deze op een bebouwd erf of perceel plaatst, deze afscheiding achter de voorgevelrooilijn staat én deze afscheiding op meer dan 1 meter afstand staat van de weg of het openbaar groen. Deze laatse voorwaarde geldt niet als er hiervoor geen welstandeisen gelden.

Bij een monument, beschermd stads- of dorpsgezicht kan er ook vergunningvrij gebouwd worden. Dit zal per situatie bekeken moeten worden.

Een afscheiding is nooit regelvrij. De regels van het bestemmingsplan zijn nu niet van toepassing, echter de regels van het bouwbesluit en burenrecht wel. Dit draagt zorg voor de bouwkwaliteit van uw project en bescherming tussen buren. Ook mag de gemeente handhavend optreden als de afscheiding in ernstige mate niet valt binnen de redelijke eisen van welstand.

Zonnecollectoren en -panelen

Voor het opwekken van warmte of elektriciteit mogen onder de volgende voorwaarden collectoren of panelen geplaatst worden:

de collector of paneel dient op een dak geplaatst te worden,
de collector of paneel dient een combinatie te vormen met de installatie voor het opslaan van warmte of voor het opwekken van elektriciteit. De collectoren of panelen mogen dus niet geplaatst worden op het dak van een ander gebouw dan datgene dat de warmte of elektriciteit gebruikt,
bij een schuin dak dient de collector of paneel binnen het vlak van het dak te blijven, in of direct op het dakvlak geplaatst te worden én dezelfde hellingshoek te hebben als het dakvlak en
bij een plat dak dient de collector of paneel zover uit de dakrand te blijven als de collector of het paneel hoog is.

Bij een monument, beschermd stads- of dorpsgezicht kunnen collectoren of panelen ook vergunningvrij geplaatst worden. Dit zal per situatie bekeken moeten worden.

Een zonnecollector of zonnepaneel is nooit regelvrij. De regels van het bestemmingsplan zijn nu niet van toepassing, echter de regels van het bouwbesluit en burenrecht wel. Dit draagt zorg voor de bouwkwaliteit van uw project en bescherming tussen buren. Ook mag de gemeente handhavend optreden indien de collector of paneel in ernstige mate niet valt binnen de redelijke eisen van welstand. Een architect kan u bouwtechnisch en esthetisch adviseren betreft plaatsing.

N Architecten b.v. heeft zorg en aandacht voor het actualiseren en aanvullen van de inhoud van deze website. Desondanks is het mogelijk dat de inhoud onvolledig of onjuist is. Indien onvolledigheden/onjuistheden voorkomen op deze site willen wij u vriendelijk verzoeken om contact met ons op te nemen. Zie tevens de disclaimer op deze site.

Bronvermelding afbeeldingen: brochures uit de serie 'veelvoorkomende bouwwerken' van de rijksoverheid.